Στα παραδοσιακά προγράμματα σπουδών
η εκπαίδευση στις κλινικές δεξιότητες
πραγματοποιείται κυριώς στα ιατρεία και στους θαλάμους
κατά τη διάρκεια των κλινικών ασκήσεων.
Ένας από τους βασικούς στόχους στην προπτυχιακή ιατρική εκπαίδευση είναι η εκπαίδευση και η πιστοποίηση της επάρκειας των φοιτητών σε βασικές κλινικές δεξιότητες. Η αναγνώριση της ανεπάρκειας στην επιτέλεση βασικών κλινικών δεξιοτήτων πτυχιούχων ιατρικής οδήγησε σε ολοκληρωτική αναθεώρηση του τρόπου εκπαίδευσης κλινικών δεξιοτήτων και στην ανάπτυξη Εργαστηρίων και Κέντρων Κλινικών Δεξιοτήτων.
Το Εργαστήριο Κλινικών Δεξιοτήτων της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ ξεκίνησε τη λειτουργία του τον Οκτώβριο του 2004. Τα θετικά συμπεράσματα από την πρώτη πιλοτική φάση λειτουργίας του (Οκτώβριος 2004 - Ιούνιος 2005) οδήγησε την Ιατρική Σχολή στην απόφαση εισαγωγής του στο επίσημο πρόγραμμα προπτυχιακών σπουδών ως μάθημα επιλογής 3ου εξαμήνου.
Στόχος του Εργαστηρίου Κλινικών Δεξιοτήτων είναι να παρέχει καλά δομημένη, συστηματική εκπαίδευση, σε ένα ευρύ και πλήρες φάσμα κλινικών δεξιοτήτων.
Με την καθοδήγηση έμπειρου εκπαιδευτικού προσωπικού (διεπιστημονική εκπαιδευτική ομάδα) οι φοιτητές εκπαιδεύονται σε μικρές ομάδες, σε συνθήκες εξομοίωσης, σε ένα ασφαλές και προστατευόμενο περιβάλλον, μακριά από το χώρο των κλινικών, ελεύθερο από τον παράγοντα του στρες, από τα πρώτα έτη σπουδών, πριν από την έκθεση σε πραγματικούς ασθενείς.
Κλινικές Δεξιότητες
Στο Εργαστήριο Κλινικών Δεξιοτήτων
οι φοιτητές εκπαιδεύονται στη λήψη ιστορικού,
στην κλινική εξέταση, σε πρακτικές δεξιότητες,
σε εργαστηριακές δεξιότητες, σε δεξιότητες επικοινωνίας.
Λήψη ιστορικού
Οι φοιτητές εκπαιδεύονται στη λήψη ιστορικού, με τη συμβολή τόσο υποδυόμενων ασθενών όσο και εθελοντών πραγματικών ασθενών.
Κλινική εξέταση
Ένας από τους κύριους στόχους του εργαστηρίου είναι η εκπαίδευση των φοιτητών στην κλινική εξέταση πριν την πρακτική σε ασθενείς. Στα εργαστήρια εκπαίδευσης στην κλινική εξέταση σημαντικό ρόλο έχει η χρήση οπτικοακουστικών μέσων - βίντεο επίδειξης κλινικής εξέτασης. Υπό την επίβλεψη των εκπαιδευτών οι φοιτητές εξασκούνται σε ζευγάρια εξετάζοντας ο ένας τον άλλο.
Σε ειδικές περιπτώσεις όπως είναι η εξέταση του ουρογεννητικού συστήματος, η δακτυλική εξέταση η εκπαίδευση στο εργαστήριο γίνεται σε ειδικά εκπαιδευτικά μοντέλα εξομοίωσης.
Πρακτικές δεξιότητες
Στο Εργαστήριο Κλινικών Δεξιοτήτων αναπτύσσονται πρακτικές δεξιότητες όπως είναι η φλεβοκέντηση, οι ενέσεις, ο καθετηριασμός κύστης, η περιποίηση και η συρραφή τραύματος.
Κύριο ρόλο στην εκπαίδευση παίζουν τα εκπαιδευτικά μοντέλα εξομοίωσης που επιτρέπουν την χωρίς άγχος για τους φοιτητές ανάπτυξη αυτών των δεξιοτήτων.
Εργαστηριακές δεξιότητες
Στο εργαστήριο κλινικών δεξιοτήτων οι φοιτητές εκπαιδεύονται σε δεξιότητες που μπορούν να πραγματοποιηθούν στη γενική ιατρική πράξη.
Παράδειγμα τέτοιων δεξιοτήτων αποτελούν η εξέταση ούρων με ταινία, η μέτρηση σακχάρου με σακχαρόμετρο.
Δεξιότητες επικοινωνίας
Κεντρικό στόχο της προπτυχιακής ιατρικής εκπαίδευσης είναι η ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας. Το Εργαστήριο Κλινικών Δεξιοτήτων αποτελεί το ιδανικό περιβάλλον εκπαίδευσης των δεξιοτήτων επικοινωνίας. Με role playing με τη συμβολή υποδυόμενων ασθενών οι φοιτητές εκπαιδεύονται για παράδειγμα στη λήψη του ιστορικού (πως θα ρωτήσεις), στην ανακοίνωση διάγνωσης (τι και πως θα το πεις).
Μέθοδος εκπαίδευσης
Στο Εργαστήριο Κλινικών Δεξιοτήτων γίνεται συστηματική εκπαίδευση σε μικρές ομάδες με μέγιστο αριθμό τα 8 άτομα.
Η εκπαίδευση που είναι βασισμένη σε κλινικά περιστατικά επικεντρώνεται στις ανάγκες των φοιτητών.
Πρόκειται για μία διαδικασία με συνεχή ανατροφοδότηση με στόχο τη συνεχή βελτίωση και τελικά την επάρκεια στην εφαρμογή όλων των αντικειμένων εκπαίδευσης.
Η δυνατότητα εξάσκησης των φοιτητών σε ώρες εκτός του βασικού προγράμματος, με τη χρήση εκπαιδευτικών προπλασμάτων αλλά και των οδηγών μελέτης, δίνει τη δυνατότητα στους φοιτητές εκπαίδευσης με βάση τις ατομικές τους ανάγκες.
Μοντέλο SPICES
Student-centred
Φοιτητικο-κεντρική
Problem-based
Βασισμένη το πρόβλημα
Integrated ή Inter-professional
Διασυνδεδεμένη ή διεπιστημονική
Community-based
Βασισμένη στην κοινότητα
Elective-driven
Επιλεκτική
Systematic
Συστηματική
Αξιολόγηση
δίνει τη δυνατότητα να αναδυθούν τα θετικά στοιχεία του
και αποτελεί τη βάση για την βελτίωσή του
με την επίλυση των προβλημάτων που καταγράφονται.
Στην αξιολόγηση του Εργαστηρίου Κλινικών Δεξιοτήτων συμμετέχουν εκπαιδευτές και εκπαιδευόμενοι.
Εκτίμηση αναγκών
Πριν από την έναρξη των μαθημάτων οι φοιτητές καλούνται να συμπληρώσουν ένα έντυπο ερωτηματολόγιο που στόχο έχει να καταγράψει το επίπεδό τους στην αρχή του προγράμματος.
Μετά από κάθε εργαστήριο οι φοιτητές συμπληρώνουν ένα τυποποιημένο ερωτηματολόγιο αξιολόγησης. Τομείς που αξιολογούνται είναι το περιεχόμενο του μαθήματος, η σχέση θεωρητικής και πρακτικής εξάσκησης, οι εκπαιδευτές (κατάρτιση, συμπεριφορά, απάντηση σε ερωτήσεις). Οι εκπαιδευτές σε ειδική εβδομαδιαία συνάντηση μελετούν τα αποτελέσματα τις αξιολόγησης με στόχο την συνεχή βελτίωση. Η βιντεοσκόπηση των μαθημάτων και η προβολή τους στη συνάντηση αυτή αποτελεί ένα από τις πιο σημαντικές και χρήσιμες διαδικασίες αξιολόγησης.
Μετά την ολοκλήρωση όλων των μαθημάτων οι φοιτητές συμπληρώνουν το τελικό φύλλο αξιολόγησης. Ένας από τους στόχους της τελικής αξιολόγησης είναι και η σύγκρισή του τελικού επιπέδου των φοιτητών, όπως καταγράφεται από τους ίδιους, με εκείνο της αρχής του προγράμματος.
Εξετάσεις Κλινικών Δεξιοτήτων
Αναπόσπαστο κομμάτι της εκπαιδευτική διαδικασίας
αποτελεί η αξιολόγηση των κλινικών δεξιότητων
που αναπτύχθηκαν στο πρόγραμμα εκπαίδευσης.
Η εξέταση των κλινικών δεξιοτήτων πραγματοποιείται μετά το τέλος του εξαμήνου με την πλέον αποδεκτή μέθοδο για την εξέταση κλινικών δεξιοτήτων την Αντικειμενικά Δομημένη Εξέταση Κλινικών Δεξιοτήτων (OSCE). Το OSCE αποτελεί μία αξιόπιστη, έγκυρη και πρακτική μέθοδο εξέτασης κλινικών δεξιοτήτων που εισήχθηκε το 1972 για πρώτη φορά από το R. Harden.
Κάθε OSCE απαρτίζεται από μία σειρά ενδιάμεσων σταθμών εξέτασης, όπου οι φοιτητές εξετάζονται σε μία ποικιλία κλινικών δεξιοτήτων από εξεταστές, με τη χρήση τυποποιημένων κλιμάκων βαθμολογίας.
Σε κάθε σταθμό οι φοιτητές καλούνται να αναπτύξουν μία κλινική δεξιότητα όπως να πάρουν ιστορικό, να κάνουν κλινική εξέταση, να πραγματοποιήσουν μία πρακτική δεξιότητα, να ερμηνεύσουν εργαστηριακά αποτελέσματα.
Μαθήματα Εργαστηρίου Κλινικών Δεξιοτήτων
Εισαγωγή στις Κλινικές Δεξιότητες
Επιλεγόμενο Μάθημα Γ΄ Εξαμήνου